Лунінеччына літаратурная
“Наканавана нам
быць годнымі
паэта, а
школе хочацца яго імя насіць!”
Хто злучае Пінск і Лунінец?
Традыцыйная праграма праводзіцца з 1991 года ў розных фарматах – ад гарадскога Дома культуры да школьнай актавай залы. Пандэмія вызначыла пэўныя абмежаванні ўдзельнікаў – пасяджэнне за “круглым сталом” ці сустрэча з класам у прадметным кабінеце. Яшчэ адна сёлетняя асаблівасць – “Лунінецкія Каласавіны” пачаліся… у “сталіцы Палесся”. Пінская гарадская дзіцячая бібліятэка імя Якуба Коласа арганізавала міжрэгіянальную канферэнцыю “Коласаўскія адрасы малой радзімы: памятныя мясціны, музеі, помнікі”. Так прыгожа “апошнія апосталы святла”, як паэт назваў работнікаў кніжных скарбніц, адзначылі 30-годдзе прысваення бібліятэцы імя класіка беларускай літаратуры.
Ганаровымі гасцямі свята сталі малодшая ўнучка народнага песняра Вера
Данілаўна Міцкевіч, бацька якой нарадзіўся ў Пінску, і супрацоўнікі Дзяржаўнага
літаратурна-мемарыяльнага музея Якуба Коласа – дэлегацыю ўзначаліў вучоны
сакратар Антон Уладзіміравіч Астаповіч. Мінчане адкрылі выставу, прысвечаную
галоўнай сёлетняй падзеі – 100-годдзю вяртання паэта на Бацькаўшчыну. На роднай
зямлі яго голас загучыць у поўную моц, будуць выданы самыя значныя творы, праз
гэта славутае імя свет даведаецца пра Беларусь і беларусаў.
У дар бібліятэцы ўручана кніга Юрыя Кур’яновіча “Старасвецкая Лошыца”
(Мінск, “Беларусь”, 2018). І не выпадкова. Адным з героеў выдання з’яўляецца
аднакурснік Якуба Коласа па Нясвіжскай семінарыі Вікенцій Антонавіч Філіповіч.
Ураджэнец Пінска, ён працаваў у Лунінецкім народным пачатковым вучылішчы, дзе ў
1911-1912 гг. даў прытулак апальнаму паэту і магчымасць заробку прыватнымі
заняткамі з вучнямі.
Імя В.А. Філіповіча, як і яго брата Уладзіміра, з якім у гэты час
пазнаёміўся Канстанцін Міхайлавіч Міцкевіч, злучыла нашы гарады. З Пінска па
старой дарозе, захаваўшай гістарычную брукаваную “трылінку”, шлях вёў у
глыбінку Палесся, як часта называюць наш край.
155-гадовая ўстанова адукацыі –
СШ №1 г. Лунінца, пераемніца пачатковага народнага вучылішча, гасцінна
сустракала ўнучку Якуба Коласа. Літаратурная праграма была аздоблена паэтычнымі
здольнасцямі настаўнікаў і мастацкай дэкламацыяй вучняў, уразіла
тэатралізаванымі элементамі афармлення. Кранаюча гучалі словы дзяцей:
…Вучыў
нас Колас гаварыць
На
мове нашай роднай,
I
песні пець, жыццё тварыць,
Каб
быць краінай самай годнай.
Да гонару калектыву аўтараў сцэнарыя, яны карысталіся
выверанымі фактамі, што ў 1960-ыя гг. былі апублікаваны на старонках раённай
газеты. Іх, на жаль, не ўлічваюць шматлікія інтэрпрэтатары каласазнаўства, таму
ў выданнях апошняга часу здараюцца памылкі ў адносінах да перыяду знаходжання
К.М. Міцкевіча ў Лунінцы (гэта датычыць і вышэй указанай кнігі – дзякуй Веры
Данілаўне за ўнесеныя алоўкам папраўкі).
Калега будучага класіка
З “Авангарда” і “Ленінскага шляха” – пад такімі назвамі
раней выходзілі цяперашнія “Лунінецкія навіны” – вучні СШ №1 даведаліся, што
першаадкрывальнікам мясцін знаходжання народнага песняра ў Лунінцы з’яўляецца
былы супрацоўнік Дзяржаўнага літаратурна-мемарыяльнага музея Якуба Коласа Леў
Паўлавіч Мірачыцкі. Яму пашчасціла сустрэцца з ветэранам педагагічнай працы
першай школы, якая вучыла лунінецкіх дзяцей яшчэ ў царскі час. Дачка
свяшчэнніка Мікалая Прорвіча – Любоў – стала жонкай Уладзіміра Антонавіча
Філіповіча. Маладая сям’я здымала кватэру, якая размяшчалася ў “шыкоўным доме
Падгурскага” па Садовай вуліцы (цяпер гэта Савецкая; будынак захаваўся, але
значна рэканструяваны). Вікенцій Антонавіч часта наведваў брата, у тым ліку з
госцем, які затрымаўся ў Лунінцы амаль на 5 месяцаў. Старая настаўніца
прыгадвала, што ў коле мясцовай інтэлігенцыі Якуб Колас абмяркоўваў
літаратурныя навіны рэдакцыі “Нашай нівы”, абменьваўся думкамі аб надзённых
справах “саматканага люду”, чытаў свае творы, спяваў калыханкі, любіў паказваць
народныя камічныя прымаўкі і жарты…
У сакавіку 1912 года К.М. Міцкевічу дазволілі вярнуцца да
настаўніцтва. Паэт пераехаў у вёску Купяцічы, а затым і ў Пінск. На памяць
нашаму краю засталіся вечныя радкі:
“3
цяжкім смуткам сэрца я вас пакідаю
Мілыя
малюнкі дарагога краю!..”
Гучалі гэтыя і іншыя вершы паэта, што цудоўна чыталі
вучні розных класаў (такі дэмакратычны падыход, калі школьнікаў не прымушаюць
рыхтавацца да пэўных праграм, а прапаноўваюць удзел у іх жадаючым, – адна з
добрых традыцый СШ №1). А “разыначкай” “Лунінецкіх Каласавін” стала паяўленне
на свяце самога… Якуба Коласа, ролю якога выдатна выканаў 11-класнік Уладзіслаў
Гаўрыловіч.
У свой час на будынку раённага краязнаўчага музея адкрыта
мемарыяльная дошка аб знаходжанні народнага песняра ў Лунінцы, у эскпазіцыі –
бюст нацыянальнага класіка і стэнд з архіўнымі матэрыяламі. У 2005 годзе ўсталяваны
помнік Якубу Коласу (пазней да яго ўсклалі кветкі Вера Міцкевіч і прадстаўнікі
адміністрацыі СШ №1).
Цікава, што адной з вуліц (тут захаваўся дом свяшчэнніка,
якога таксама наведваў народны пясняр, а пасля занатаваў айца Мікалая Прорвіча
ў аповесці “У палескай глушы” трылогіі “На ростанях”) імя народнага песняра
было прысвоена да яго 80-годдзя. Тады ж раённая газета апублікавала ліст вышэй
прыгадваемай Любоў Мікалаеўны Савінскай (яе першы муж У.А. Філіповіч загінуў у
час Першай сусветнай вайны, таму настаўніца ўзяла другі шлюб і змяніла
прозвішча): “Ад усяго сэрца вітаю рашэнне гарвыканкама назваць Завальную вуліцу
ў горадзе Лунінец імем Якуба Коласа... Для ўвекавечання памяці паэта добра б
яшчэ з гэтай мэтай устанавіць мемарыяльную дошку на будынку школы №1, таму што
на гэтым месцы калісьці знаходзілася старая народная школа і ў ёй жыў часова
Якуб Колас” (28.08.1962).
Пажаданне амаль 60 год чакае свайго ажыццяўлення… А вучні
ХХІ стагоддзя, маючыя гонар вучыцца ў старэйшай школе раёна, вылучаюць і новую
прапанову:
Заўсёды
Коласа
выконваць будзем запаветы,
Па
мерках коласаўскіх –
працаваць і жыць,
Наканавана быць дастойнымі паэта,
А
школе хочацца яго імя насіць!
Зычым грамадскай падтрымкі імкненням па ўшанаванню памяці
народнага песняра! А Вера Міцкевіч, захопленая літаратурнай праграмай
школьнікаў, пашкадавала толькі аб тым, што прыгожае відовішча не было запісана
на відэа… Унучка (адна з шасці) класіка нацыянальнай літаратуры – навуковы
супрацоўнік Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры
Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі. Шмат цікавага магла б давесці пра сваю
творчую дзейнасць! Але сустрэча адбывалася ўпершыню, таму Вера Міцкевіч расказала
аб сям’і славутага дзеда, паведаміла аб фактах, што не адлюстраваны ў школьных
падручніках, адказала на пытанні юных лунінчан. Атмасфера зносін была настолькі
шчырай, што дырэктар школы Ганна Францаўна Богдан не хавала эмоцый:
–Упершыню сустрэліся з Верай Данілаўнай, а здаецца, што
ведаем унучку Якуба Коласа ўсё жыццё!
Па сцяжынках народнага песняра…
Эскурсія, што супрацоўнікі Дзяржаўнага
літаратурна-мемарыяльнага музея Якуба Коласа ажыццявілі па Піншчыне (асабліва
ўражаны музеем у Пінкавічах і яго юнымі экскурсаводамі), працягнулася ў
Лунінцы. Сімвалічным экспанатам папоўніцца эспазіцыя сталічнага “храма муз” –
намеснік старшыні райвыканкама Аляксандр Іванавіч Савіна перадаў сноп новага
ўраджаю з жартоўным пажаданнем:
–Хлеб сабраны – няхай і “літаратурныя дажынкі” ўражваюць новымі
творамі!
Вераснёўскі дождж перашкодзіў працягламу агляду вуліцы,
школы, дома. Але за сціпласцю і простатой аб’ектаў мясцовай мінуўшчыны госці
ўбачылі галоўнае – любоў да малой радзімы і захопленасць вывучэннем яе таямніц.
Гэта адзначыла дачка вядомага беларускага пісьменніка – Наталля Аляксандраўна
Адамовіч шмат год працуе ў музеі народнага песняра:
–Упершыню пазнаёмілася з Палессем і ўпэўнена, што
абавязкова сюды вярнуся. І не толькі для таго, каб палюбавацца захаванасцю
старой архітэктуры. Уразілі людзі, з якімі перакрыжаваліся літаральна на хаду,
– бібліятэкары, краязнаўцы, журналісты, настаўнікі, школьнікі. Прыгадваючы
радок Якуба Коласа: “Божы дух вітаў у высі!”, праецырую яго на ўвесь гэты
самабытны беларускі край…
Таццяна Канапацкая.
Комментарии
Отправить комментарий